Klasyfikacja komór laminarnych
KOMORY BEZPIECZNEJ PRACY MIKROBIOLOGICZNEJ
Podczas pracy w laboratorium zaleca się minimalizować uwalnianie aerozoli do pomieszczenia. Jeśli przewiduje się możliwość uwalniania niebezpiecznych aerozoli do otoczenia, podczas pracy należy zastosować komory bezpiecznej pracy mikrobiologicznej.
W normie PN-EN 12741:2002 podano wytyczne dotyczące postępowania w laboratoriach biotechnologicznych – badawczych, rozwojowych i analitycznych o hermetyczności 1., 2., 3. i 4. stopnia. Zastosowanie zamieszczonych w normie zaleceń pozwoli na skuteczną ochronę pracowników, jak również środowiska obejmującego rośliny i zwierzęta przed zagrożeniami biologicznymi.
Kryteria działania komór bezpiecznej pracy mikrobiologicznej (MSC – microbiological safety cabinet) zostały przedstawione w normie PN-EN 12469:2002. Dla uproszczenia zapisu w normie polskiej posłużono się angielskim skrótem nazwy komór, czyli MSC. Na jej podstawie przeprowadza się kwalifikacje komór laminarnych.
MSC definiuje się jako wentylowane, obudowane miejsce, które ma chronić użytkownika i otoczenie przed aerozolami powstającymi w wyniku pracy z potencjalnie niebezpiecznymi mikroorganizmami i powietrzem, które jest filtrowane przed odprowadzeniem do atmosfery.
Klasyfikacja komór laminarnych według norm
W normie wyróżniono następujące trzy klasy komór bezpiecznej pracy mikrobiologicznej:
- MSC KLASY I:
Komora z otworem w ścianie frontowej (przez który osoba pracująca może wykonywać czynności w jej wnętrzu). Jest tak skonstruowana, aby chroniła pracownika i jednocześnie kontrolowała wydostawanie się makrocząstek zanieczyszczeń powstających w komorze i przenoszonych za pośrednictwem powietrza, dzięki wymuszonemu przepływowi do wnętrza komory przez otwór w ścianie i filtracji powietrza wylotowego.
- MSC KLASY II:
To komora z otworem w ścianie frontowej, przez który osoba pracująca może wykonywać czynności w jej wnętrzu. Jest tak skonstruowana, aby zagrożenie ze strony produktu i możliwość zanieczyszczenia krzyżowego były niskie i kontrolować wydostawanie się makrocząsteczek powstających w komorze i przenoszonych za pośrednictwem powietrza, dzięki filtracji wewnątrz komory i przy wylocie. Należy jednak wziąć pod uwagę, że zastosowanie komory otwartej klasy I lub II umożliwia częściowe uwalnianie materiałów przenoszonych za pośrednictwem powietrza.
Także wewnętrzny przepływ może być zakłócony, na przykład na skutek przechodzenia innych pracowników za plecami osoby pracującej przy danej komorze, w wyniku zawirowań powietrza wokół aparatury umieszczonej wewnątrz komory lub raptownych zmian ciśnienia powietrza w pomieszczeniu. Zakłócenia te mogą obniżyć poziom ochrony operatora, dlatego w konkretnych przypadkach, może być wymagana walidacja bezpieczeństwa pracownika. Typowym przykładem osiągnięcia najważniejszego celu (czyli zapewnienia warunków bezpiecznej pracy w komorze MSC klasy II) jest zastosowanie wewnątrz komory jednokierunkowego, skierowanego ku dołowi, laminarnego przepływu powietrza i kurtyny powietrznej przy otworze komory.
- MSC KLASY III:
Komora bezpiecznej pracy, w której przestrzeń robocza jest całkowicie zamknięta, osoba pracująca jest oddzielona od miejsca pracy fizyczną barierą (np. rękawicą mechanicznie przymocowaną do komory). Do komory dostarcza się powietrze filtrowane w sposób ciągły, a wylotowe powietrze jest poddawane obróbce, tak aby zapobiec uwalnianiu mikroorganizmów.
DOBÓR KOMORY BEZPIECZEŃSTWA MIKROBIOLOGICZNEGO
Wykorzystywana jest nie tylko trzystopniowa klasyfikacja komór laminarnych bezpiecznej pracy mikrobiologicznej zamieszczona w normie PN-EN 12469:2002. W praktyce znajduje zastosowanie poszerzona systematyzacja rekomendowana przez WHO. Uwzględnia również konstrukcję, prędkość i wielkość przepływu oraz wywiew powietrza.
Komory I, II, III klasy bezpieczeństwa mikrobiologicznego zapewniają ochronę operatora podczas pracy z niebezpiecznym materiałem biologicznym.
Komory II klasy służą do zapewnienia bezpieczeństwa pracy operatora oraz ochrony badanego materiału przed kontaminacją. Komory III klasy przeznaczone są do pracy z patogenami 4 kategorii.
Zamieszczone w tabeli 9 zalecenia świadczą o tym, że w przypadku lotnych lub toksycznych substancji chemicznych nie należy stosować komór MSC z recyrkulacją powietrza do pomieszczenia, w którym dana komora jest ustawiona. Oznacza to, że w takim przypadku nie można stosować komory klasy I, która nie jest podłączona do instalacji wywiewnej w budynku lub komory klasy II typ A1 oraz klasy II typ A1. Zastosowanie komory klasy II typ B1 jest dopuszczalne, podczas pracy ze stężeniami chwilowymi lotnych substancji chemicznych i radionuklidów, w przypadku substancji chemicznych nieprzekraczających dolnej granicy wybuchowości. Komora klasy II typ B2, nazywana także komorą z całkowitym wywiewem powietrza, jest niezbędna, gdy planuje się stosowanie znaczącej ilości radionuklidów i lotnych związków chemicznych.
SYSTEM PRZYGOTOWANIA POWIETRZA
Wiele elementów instalacji przygotowujących powietrze nawiewane do tak specyficznych pomieszczeń i obszarów, jakimi są laboratoria mikrobiologiczne, naukowo-badawcze i obszary produkcji czystej, wymaga ścisłej kontroli w celu sprawdzenia poprawności ich działania. I tak np. konieczne jest spełnienie wymagań producenta, aby uzyskać właściwy przepływ powietrza w kabinach biologicznych. Musi zostać przeprowadzona całościowa kontrola filtrów wysokoskutecznych HEPA, aby upewnić się, czy nie występują nieszczelności w medium filtracyjnym, uszczelkach lub w uszczelnieniu wokół działki filtracyjnej. Kontroli ze względu na możliwość pojawienia się nieszczelności poddaje się również przewody wentylacyjne.
Ze względu na konieczność zapewnienia bezpiecznej pracy dla operatora, jak również ochronę produktu lub procesu przed zanieczyszczeniem oraz ochronę środowiska otaczającego przed dostawaniem się do niego szkodliwych substancji używanych podczas pracy w laboratorium, niezwykle istotnym elementem instalacji w laboratoriach są filtry powietrza. Walidacje komór laminarnych obejmują więc również sprawdzenie integralności i szczelności filtrów.
PODSUMOWANIE
Podczas działalności zawodowej pracownicy stykają się z drobnoustrojami, często potencjalnie chorobotwórczymi. Choć można wymienić wiele rodzajów zawodów, w których pojawia się zagrożenie dla zdrowia wynikające z kontaktu z patogenami, do najbardziej charakterystycznych należą mikrobiologiczne laboratoria analityczne, przemysł biotechnologiczny, zakłady opieki zdrowotnej.
W celu ochrony pracowników, produktu, przeprowadzanego procesu, jak również otaczającego środowiska, zarówno wewnętrznego jak i zewnętrznego, przed zanieczyszczeniami znajdującymi się w powietrzu, stosuje się rozwiązania techniczne umożliwiające zarówno kontrolę ilości zanieczyszczeń w miejscu pracy, jak i całkowite jego odizolowanie. Ponieważ nie wszystkie mikroorganizmy są tak samo groźne dla ludzi i produktu, nie w każdym laboratorium konieczne jest zastosowanie takiego samego rodzaju ochrony. Klasyfikacja komór laminarnych obejmuje więc urządzenia przeznaczone do materiałów o zróżnicowanym zagrożeniu biologicznym.
W normach zostały zdefiniowane zarówno stopnie hermetyczności laboratoriów, jak również klasy i typy komór bezpiecznej pracy mikrobiologicznej. Ze względu na konieczność zapewnienia bardzo wysokiej czystości nawiewanego na stanowisko pracy powietrza oraz powietrza usuwanego, konieczne jest stosowanie wielostopniowego systemu filtracji, z ostatnim stopniem filtracji zaprojektowanym jako filtr HEPA klasy minimum H14.
W najnowszych rozwiązaniach komór bezpiecznej pracy mikrobiologicznej klasy III (o najwyższej wymaganej czystości) producenci stosują obecnie filtry ULPA klasy U15. Dostosowanie zalecanych w normach rozwiązań w tym zakresie do rodzaju wykonywanej pracy w laboratorium, pozwoli na zminimalizowanie zagrożenia dla zdrowia ludzi, jakości produktu i procesu. Walidacje komór laminarnych pozwalają więc zachować bezpieczeństwo w branżach, w których ryzyko dla zdrowia laborantów jest wyjątkowo wysokie.
Skontaktuj się z nami
Jeśli chcesz zadać pytanie, chcesz zamówić usługę serwisową, lub może potrzebujesz wsparcia i porady. Prześlij nam swoje dane kontaktowe.
Skontaktujemy się z Tobą, tak szybko jak to możliwe.
SERWIS I WALIDACJE
